(ဆောင်းပါး) သံလျင်ရောက် ခြေရာများ (သို့) ကညာ မာရီယား သခင်မ၏ ကျောင်းတော်ကို ရှာဖွေခြင်း
၁၇၄၃ နိုဝငျဘာလ ၂၁ ညနေ၊ ှပမငော ဟု ခေါျသညျ့ သံလငြျမွို့ “ဆီညောျကိုနိုဗီ” ရပျကှကျမှ ရုတျခွညျးထှကျပေါျလာသညျ့ မီးတောကျမီးလြံမြားက တမွို့လုံး သိမျ့သိမျ့တုနျအောငျ ခွောကျခွားသှားစသေညျ။ ထို့နောကျ စဈခေါျသံ မြားနှငျ့အတူ မွနျမာနှငျ့ မှနျစဈသညျမြားအကွား တိုကျခိုကျမှုမြားက နရောအနှံ့ဖွဈသှားခဲ့၏။
ရုနျးရငျးဆနျခတျမှုမြား အကွား အိုးအိမျစှနျ့ခှာ ထှကျပွေးသညျ့ စဈဘေးဒုကျ်ခသညျမြားက ရိုမနျကကျသလဈ ဘုနျးတောျကွီး နယျရီးနီး၏ ကြောငျးဝငျးအတှငျး၌ အပွညျ့။
ဘုနျးတောျကွီး၏ လကျထောကျ ဆေးဘကျဆိုငျရာ တတျကြှမျးကငြျသူ ကိုရငျကွီး အနျးဂြလေိုလညျး မီးဒဏျ၊ စဈဘေးဒဏျ ကွောငျ့ အနာတရဖွဈလာသော ဒုကျ်ခသညျမြားကို လကျမလညျအောငျ ဆေးဝါး ကုသပေးနရေလသေညျ။
တိုကျပှဲမြား ရှညျလာသညျနှငျ့ အမြှ နောကျဆုံး၌ သံလငြျမွို့သညျ မွနျမာတပျမြား၏ လကျအောကျသို့ ကရြောကျသှား လတေော့သညျ။
ထိုအဖွဈအပကြျမြား အပွီး နှဈပေါငျး ၂၇၃ နှဈအကွာ၊ ယနေ့ခတျေ သံလငြျမွို့ကား ပဲခူးမွဈကူး တံတားပေါျ၌ ယာဉျကွော ပိတျဆို့မှုမရှိပါက ရနျကုနျမွို့မှ နာရီဝကျအတှငျး၌ပငျ သှားရောကျနိုငျသညျ့ မွို့တမွို့ ဖွဈလာလသေညျ။
ပငျလယျဆိပျကမျးမွို့ တမွို့ဖွဈခဲ့သညျ နှငျ့အညီ ဟိုစဉျကတော့ သံလငြျမွို့၌ ပေါျတူဂီ၊ ပွငျသဈ၊ အငျ်ဂလိပျနှငျ့ အာမနေီးယနျး စသညျ့ ဥရောပသား ကုနျသညျမြားနှငျ့ သငျ်ဘော တညျဆောကျသူမြား၊ သငျ်ဘောပိုငျရှငျမြား၊ ၎င်းငျးတို့နှငျ့ ဆကျနှှယျသညျ့ အလုပျသမားမြား၊ ကွေးစားစဈသား၊ အထူးသဖွငျ့ ပေါျတူဂီ လူစှနျ့စားမြား အခွစေိုကျနထေိုငျခဲ့ရာ မွို့တမွို့ဆိုလြှငျ မမှားပေ။
ထို့အတှကျလညျး ကနြျရဈခဲ့သညျ့ သမိုငျးဆိုငျရာ အထောကျအထားကား ရနျကုနျ-သံလငြျတံတားထိပျ ွဥဃ ရနေံဝနျး အတှငျးဘကျ ကုနျးမို့ထိပျရှိ ရှေးဥပရောပလကျရာ ရိုမနျကကျသလဈ ရှေးဟောငျးဘုရား ကြောငျးကွီးပငျ ဖွဈ၏။
ရိုမနျကကျသလဈ ဘာသာဝငျ ပေါျတူဂီမြား လာရောကျ အခွခခြဲ့သညျကို အစှဲပွု၍ ပေါျတူဂီဘုရားကြောငျးဟု ခေါျဆိုကွ သောျလညျး အမှနျစငျစဈ ဤကြောငျးကွီးက ပေါျတူဂီတို့ ကောငျးစားစဉျကာလက ဆောကျလုပျထားခွငျး မဟုတျပေ။ ထုထညျကွီးမားစှာဖွငျ့ တညျဆောကျထားသညျ့ ဘုရားကြောငျးကွီးသညျ အီတလီ ဗိသုကာလကျရာဟနျ စဈစဈ ဖွဈပသေညျ။
၁၆၁၃ ခုနှဈ အနောကျဘကျလှနျမငျး သံလငြျကို သိမျးပိုကျကာ ပေါျတူဂီတို့အား အထကျအညာသို့ သုံ့ပနျးအဖွဈ ပို့ဆောငျ ခဲ့ပွီးနောကျ ၁၃၇ နှဈအကွာမှ ဘားရျနာဘိုကျ သာသနာပွု အီတလီ ဘုနျးတောျကွီး ပေါလို မာရီ နယျရီးနီ (ြှနလ. ၤမ. ဏသေူသ ွမငေန နွမငညင) က ဦးဆောငျကာ ဆောကျလုပျခဲ့ခွငျး ဖွဈသညျ။
၁၇၄၁ ခုနှဈတှငျ အီတလီနိုငျငံ ရောမမွို့ သာသနာပွနျ့ပှားရေးနှငျ့ စီမံခနျ့ခှဲရေးဌာနခြုပျက မွနျမာပွညျ သာသနာအတှကျ ဘားရျနားဘိုကျ အသငျးဂိုဏျးကို တာဝနျပေးခဲ့ရာ ဘုနျးတောျကွီး ပေါလို မာရီ နယျရီးနီ (ြှနလ. ၤမ. ဏသေူသ ွမငေန နွမငညင) နှငျ့ ကိုရငျကွီး အနျးဂြလေို ကာပဲလို (ြှနလ. သွအ့နမ ဗညါနူသ ဃစနေူူသ) တို့ကို သံလငြျ၌လညျးကောငျး၊ ဘုနျးတောျကွီး အာလကျဇနျးဒရို မှနျဒယျလီ (ြှနလ.ၤမ ဗူူနညြေိမသ သွညိနူူင) နှငျ့ ဘုနျးတောျကွီး ဂြှနျအနျးနကျဈ ဒယျလျ ကှနျးတေ (ြှနလ. ၤမ. ဲသညညေနြ ီနူ ဃသညအန) တို့ကို ပဲခူးမွို့၌ လညျးကောငျး ကကျသလဈသာသနာ၏ လုပျငနျးမြားကို ဆောငျရှကျစခေဲ့၏။
အဆိုပါ ဘုနျးတောျကွီးမြားမှာ တက-ကသိုလျပညာတတျမြားပီပီ ဂြီသွမတွေီ၊ နက-ခတ-တဗဒေ၊ သငျ-ခြာ၊ လကျသမားအတတျ ပညာ၊ ဆညျမွောငျး ဆောကျလုပျရေးနှငျ့ ဆေးဘကျဆိုငျရာ အတတျပညာမြား နှငျ့လညျး ပွညျစုံသူမြား ဖွဈသညျ။
၁၇၄၉ ခုနှဈတှှငျ ဘုနျးတောျကွီး ပေါလို မာရီ နယျရီးနီနှငျ့ ကိုရငျကွီး အနျးဂြလေို ကာပဲလိုတို့က မွို့ပေါျရှိ အာမနေီးယနျး လူမြိုးကုနျသညျကွီး နီကောလားဈ ဒေ အာဂှှာလာ (ွ-ခ-ဃေ- — ဗါကဃမေေ) ၏ လှူဒါနျးမှုဖွငျ့ အလြားပေ ၈၁ ပေ၊ အနံ ၃၁ ပေ၊ အမွငျ့ပေ ၄ဏ်ဍ ကယြျဝနျးသညျ့ အီတလီလကျရာ ဘုရားကြောငျးကွီးကို တညျဆောကျခဲ့ခွငျး ဖွဈသညျ။
ထိုခတျေကပငျ တနျဘိုး ငှကေပြျ ၆ သောငျးကြောျ ကုနျကသြညျဟု သိရ၏။ ထိုဘုရားကြောငျးကွီးကို ဘုနျးတောျကွီး ပေါလို မာရီနယျရီးနီက “အပွဈမဲ့ သနျေ်ဓယူသညျ့ အလှနျမှနျမွတျသော ကညာ မာရီယား သခငျမ၏ ကြောငျးဗိမျ်မာနျ” ဟု အမညျပေးကာ၊ ကြောငျး၏ ဒါယိကာ ဒါယိကာမတို့ကို ဂုဏျပွုသောအားဖွငျ့ လကျတငျ၊ အာမေးနီးယနျး ဘာသာစကား ၂ ရပျဖွငျ့လညျးကမျ်ပညျးထိုးကာ မှတျတမျးတငျခဲ့သညျ။
ဆောကျလုပျစဉျက မယျတောျသခငျမ ကြောငျးကွီးကိုသာမက ရဟနျးဘုနျးကွီးမြားအတှကျ ကြောငျးတိုကျ၊ မိဘမဲ့ဂဟော၊ ဆေးပေးခနျး၊ ခနျးမဆောငျနှငျ့ မီးဖိုတဆောငျကိုလညျး တညျဆောကျခဲ့ပွီး၊ လောကီ အတတျပညာမြား ကိုသာမက ဘာသာရေး စာပမြေားကိုလညျး သငျကွား ပို့ခပြေးခဲ့ပွီး သမျ်မာကမြျးစာနှငျ့ ဓမျ်မသီခငြျးမြား သငျကွားပေးခဲ့သညျ။
ဤကြောငျးကွီးကို ဆောကျလုပျခဲ့သညျ့ ဘုနျးတောျကွီး ပေါလို မာရီ နယျရီးနီးနှငျ့ ကိုရငျကွီး ကာပဲလို တို့၏ နိဂုံးကမျ်ပတျ နောကျဆုံးနေ့ရကျမြားက ဝမျးနညျးကွကှေဲစရာလညျး ကောငျးလှပေ၏။
၁၇၅၆ ခုနှဈ သနျလငြျမွို့ကို မှနျနှငျ့ ပွငျသဈတို့၏ လကျမှ အလောငျးဘုရား သိမျးယူသညျ့ တိုကျပှဲမြား၌ ကိုရငျကွီး ကာပဲလိုမှာ စဈဘေးဒုကျ်ခသညျမြားကို ပွုစုရငျး အမွောကျဆနျ သငျ့ကာ ပှဲခငြျးပွီး ပြံလှနျတောျမူခဲ့သလို၊ ဘုနျးတောျကွီး နယျရီးနီးမှာလညျး နှဈဖကျ လူမြိုးစုမြားအကွား သငျ်ကာမကငျးခွငျးခံရကာ “မယျတောျကြောငျးကွီး” အတှငျး၌ပငျ ခေါငျးဖွတျ ကှပျမကြျခွငျး ခံခဲ့ရသညျ။
ထို့ကွောငျ့ ဤနရောသညျ သမိုငျးဝငျ နရောတခု ဖွဈသကဲ့သို့ ဘာသာရေးအရ အထှဋျအမွတျထားရာ နရောတခု ဖွဈခဲ့သညျ။
ဤသို့ သနျ့ရှငျးမှနျမွတျပွီး သမိုငျးအရ တနျဖိုးရှိသညျ့ “အပွဈမဲ့ သနျေ်ဓယူသညျ့ အလှနျမှနျမွတျသော ကညာ မာရီယား သခငျမ၏ ကြောငျးဗိမျ်မာနျ” ကား ယနေ့ခတျေကာလတှငျ အပွဈရှိသညျ့ ဒုစရိုကျသမားမြား ခိုအောငျးရာ နရောတခုအဖွဈ တှေ့မွငျရခွငျးက ဝမျးနညျးစရာပငျ။
ရှေးဟောငျးယဉျကြေးမှုဌာနက ထိနျးသိမျးထားသညျ ဆိုသောျငွားလညျး မညျကာမတျ်တာပငျ၊ အပွာခံပေါျတှငျ အဖွူနှငျ့ ရေးသားထားသညျ့ ပေါျတူဂီဘုရား ကြောငျးဟောငျး ဆိုသော ဆိုငျးဘုတျသညျပငျ ညပိုငျး အမူးသမားမြားတို့၏ လကျခကြျဖွငျ့ မွခေလြှကျ။
အနီးပတျဝနျးကငြျ၏ ပွောဆိုခကြျအရ ခြုံနှယျပိတျပေါငျးမြား အကွားရှိ ရှေးဘုရားကြောငျးကွီးမှာ မူးယဈဆေး သုံးစှဲသူမြား ၏ စားကကြျတခု ဖွဈနသေကဲ့သို့၊ စုံတှဲမြား၊ ပွညျ့တနျဆာနှငျ့ ပြောျပါးလိုသူမြား၏ နရောလညျး ဖွဈနေ၏။
ဘုရားကြောငျးကွီးအတှငျး အမိုးအကာဖွငျ့ဖွငျ့ ပွုလုပျထားသညျ့ အဆောကျအဦသညျ ထုထညျကွီးမားစှာဖွငျ့ ဆောကျလုပျခဲ့သညျ့ ဘုရားကြောငျးကွီးမှာ ကပျပါးပငျမြား တှယျကပျကာ ပေါကျလြှကျ၊ သနျ့ရှငျးရေး လုပျကိုငျခွငျးလညျး မရှိ။
ဤနရောမှာ အနညျးငယျပွောလိုသညျက ရှေးဟောငျးနရောမြားနှငျ့ ပတျသကျ၍ ထိနျးသိမျးမှုပငျ ဖွဈသညျ။ ဥပမာပေး ပွောရလြှငျ ထိုငျးနိုငျငံ အယုဒျ်ဓယရှိ ပေါျတူဂီ ကြေးရှာနှငျ့ နှိုငျးယှဉျပွလိုသညျ။
ပေါျတူဂီမြားသညျ အရှေ့တောငျအာရှသို့ အစောဆုံး ရောကျရှိဖွနျ့ကကြျ လာသူမြားဖွဈရာ အိနျ်ဒိယ၊ မွနျမာ၊ ထိုငျး၊ မလကျ်ကာ၊ တရုတျ၊ မကာအို စသညျ့နိုငျငံမြားသို့ အနှံရောကျခဲ့သူမြား ဖွဈသကဲ့သို့ ဒသေတှငျး စဈပှဲမြားတှငျလညျး ထဲထဲဝငျဝငျ ပါခဲ့သူ မြားဖွဈသညျ။
ထိုငျးနိုငျငံ ရာမ ၂ ဘုရငျလကျထကျ ပေါျတူဂီ ၃ ထောငျခနျ့ လာရောကျ အခွခေနြထေိုငျခဲ့ရာ ယခုတိုငျ အယုဒျ်ဓယမွို့ဟောငျး တောငျဘကျ၌ သူတို့နှငျ့ဆိုငျသော သမိုငျးဆိုငျရာ အထောကျအထားမြား ဖွဈသညျ့ ဘုရားကြောငျးမြား၊ သငျ်ခြိုငျးဂူမြားကို ထိုငျးအစိုးရနှငျ့ လူမှုအဖှဲ့အစညျးက အထူးအလေးပေး ထိနျးသိမျးကာ ကမာျ်ဘလှညျ့ ခရီးသှားမြားကို ဆှဲဆောငျထားသညျ။
အိနျ်ဒိယ- ဂိုအာ၊ မလကျ်ကာ၊ မကာအို၊ ဟောငျကောငျသညျပငျ ထို့အတူ ဖွဈသညျ။ သို့သောျ ပြူနှငျ့ ပုဂံ အပါအဝငျ ထိနျးသိမျးစရာ မြားပွားသညျ့ မွနျမာပွညျတှငျ ရှေးဟောငျး သုတသေနဌာန အတှကျ ဤ ခရဈယာနျ ဘုရားကြောငျးကွီးမှာ နံပါတျ ၁ ဦးစားပေး ဟုတျဟနျ မတူသလို၊ ထိနျးသိမျးနိုငျရနျလညျး ရနျပုံငှေ လုံလောကျအောငျ ရှိပုံမရ။
ထို့အတှကျ ရှေးဟောငျး ရိုမနျကကျသလဈ ဘာသာဝငျတို့၏ သားမွေးမြားကို ပူးပေါငျး ထိနျးသိမျးနိုငျရနျအတှကျ အခှငျ့အရေး ပေးသငျ့သညျဟု ထငျမွငျမိသညျ။
ရနျကုနျကကျသလဈ ဂိုဏျးခြုပျဆရာတောျကွီး ကာဒီနယျ ခြားလျဈဘို ကိုယျတိုငျလညျး ယဉျကြေးမှုဝနျကွီးဌာနတှငျ ယဉျကြေးမှု ဝနျကွီးဌာန၏ မူဘောငျအတှငျး ထိနျးသိမျးခှငျ့ လြှောကျထားဖူးသညျ။ ရှေးဟောငျး သုတသေနဌာနကလညျး ပူးပေါငျးထိနျးသိမျးရနျ သဘောတူခဲ့သညျဟု ကွားသိရသောျလညျး အကောငျအထညျ ဖောျနိုငျခွငျး မရှိသေးပေ။
ဘုရားကြောငျးကွီး၏ ပရိဝုဏျအတှငျး ခြုံနှယျမြားနှငျ့ အမှိုကျသရိုကျမြားကို ဖယျရှားကာ မွယောရှုခငျး (ူညြေိခစငေညါ) ကို ပွုပွငျပါက လှပသောမွငျကှငျးနှငျ့ ပနံရနသေညျ့ ရှေးဟောငျး ဘုရားကြောငျးကွီးကို မွငျတှေ့ရမညျ ဖွဈသညျ။
ဤဘုရားကြောငျးကွီးက ၁၆၀၀ ခုနှဈမှ ၁၇၀၀ ခုနှဈမြားအကွား သံလငြျဆိပျကမျးနှငျ့ နိုငျငံတကာ ကူးသနျးရောငျးဝယျရေး အကြိုး ဖွဈထှနျးမှု၏ ပွယုဂျတခုဟု ဆိုနိုငျသလို၊ ပငျလယျရပျခွား နိုငျငံခွား အသိုငျးအဝနျးနှငျ့ ဒသေခံတို့၏ အပွနျအလှနျ ဆကျစပျမှုကိုလညျး ညှှနျးဆိုနေ၏။
ထို့ကွောငျ့လညျး စပိနျနှငျ့ ပေါျတူဂီ ကမာျ်ဘလှညျ့ခရီးသှားမြား စိတျဝငျတစားရှိသညျ့ သံလငြျရှိ ရှေးဟောငျး ဘုရားကြောငျး ကိုလညျး အသအေခြာ ထိနျးသိမျးနိုငျမညျဟု မြှောျလငျ့မိပါသညျ။
